صدا و سیما، شجریان و نگاه به آینه عقب - یزد بلاگ

اما پرسش این است که واقعا کدام یک از آن رویداد های پیش آمده، به عنوان شاخص ارزشمند برایش مطرح می گردد؟ کتابی را ضروری است یادآور شد که در همین چند دهه اخیر در کلاس های علم ارتباطات به عنوان کتاب متن تدریس شده؛ نامش آینه های جیبی است و نویسنده آن، هربرت مارشال مک لوهان (1980-1911) اهل کشور کانادا.

این شخص نام آشنا در دنیا، استاد و پژوهشگر مطالعات رسانه ای است. او را مبتکر نظریه دهکده دنیای دانسته اند که به عبارت روشن، این تعبیر، یک اشاره لطیف به نزدیک شدن ملت ها به همدیگر در زمانه اکنون است. نوشته های مک لوهان پر از ابهام و ایجاز است؛ تا جایی که گاهی به مرز های رمز و راز می رسد. از این رو، برای درک دنیا امروز، این رسانه ها هستند که باید حرف اول را بزنند.

نزدیک شدن به افکار این نظریه پردازان، همچون نان شب حیاتی است تا راه های علمی ارتباط اجتماعی فهمیده گردد. اگر در اتاق فکر یک سازمان خبررسانی و برنامه سازی، از این مهم غفلت گردد، چه بسا رسانه ملی با همه عریض و طویل بودنش از مردم جامعه خودش هم عقب می افتد و از درک احساس جمعی جا می ماند.

دکتر ابراهیم رشیدپور در سال 1351 خورشیدی بر سر همین دغدغه روشنفکری، مجموعه مقالاتی را در باره آرای مک لوهان به فارسی ترجمه کرد و در مجله تماشا که ویژه رادیو و تلویزیون وقت بود، آن ها را خرده خرده به چاپ رساند و به این شیوه به شناخت دیدگاه های مک لوهان، نزد اصحاب رسانه، یاری شایان کرد. کتاب آینه های جیبی مجموعه ای از همان مقالات است.

در این یادداشت ها سعی شده تا زوایای پیدا و پنهان اندیشه های آینده نگرانه مک لوهان مورد آنالیز قرار گیرد. به همین نام کتاب دقت کنید که گویا از یک مطلع رسان جیبی در آینده خبر می دهد؛ در حالی که که هنوز در زمان نگارش مقالات خبری از موبایل نیست. شما در کتاب، نکته های آشنایی از این دست می خوانید که جدیدا ابداع شده اند و خصلت های اصلی آن در کتاب یاد شده است. موضوعاتی که نگاه متفاوت مک لوهان به پدیدار های روزانه را می نمایاند و آینده دنیا و فناوری های نوین را تفسیر می نماید و تأثیرشان بر میراث گذشته را از نگاه خلاق او به تصویر می کشد.

او در آینه حبیبی از عقب افتادن رسانه ها به خاطر ذهنیت بسته مالکان آن ها حرف زده است؛ او می گوید ما به سمت آینده می رانیم در حالی که فقط به آینه عقب نگاه می کنیم. به عبارت روشن افراد متخصصی در رسانه، پشت دستگاه نشسته اند، اما گردانندگان بالا سرشان، نگرش و برنامه ای برای آینده این نسل ندارند، چون علایق و رویکرد های آن ها را نمی شناسند و دوست دارند به طور دائم به آینه عقب خیره بمانند! و همین سبب شده که حرف نو و پویشگرانه ای از جعبه جادو شنیده و دیده نگردد و تکرار گذشته، اصل همیشگی مدیران قبیله گرای آن باشد.

در همین چند روز گذشته، دو خبر از دو شخصیت در صحن اجتماع شنیده شد. هر دو واقعه تقریبا در یک روز به وقوع پیوستند؛ نخست، آزادی یک زن فعال اجتماعی بود که پس از چند سال از زندان ناخواسته، ترخیص شد. دیگری، خبر درگذشت یک هنرمند پیش کسوت بود که مردم با صدایش، خاطره و الفتی دیرینه داشته و دارند.

شجریان چنان در کوران فعالیت اجتماعی و فرهنگی با هم وطنانش، همراه و هم آواز می شد که شیب وجهه ملی و محبوبیت او قابل انکار نیست و کمتر فردی را می توان یافت که نام و آوازه او را نشناخته باشد. به هر روی شنیده شدن این اخبار در صحن جامعه، واکنش های عاطفی مشترکی را برانگیخت.

اکنون باید به همان اولویت های رسانه رجوع کرد که در انعکاس و مدیریت این خبر ها چه اقداماتی مبذول کرد؟ خاصه آنکه برای خبر دوم، تردید و ناباوری از شنیدن این خبر اندوهناک و سنگین، بینندگان را واداشت تا پس از مدت ها سراغ تلویزیون سرزمین شان بروند تا اگر همنوایی هست، آن را با رسانه بوم خود قسمت نمایند. این یک فرصت طلایی بود که پس از مدت ها به سازمان دیداری و شنیداری چشمک می زد تا رسانه متعلق به آن ها کاری کارستان کند و از خود یک شگفت انگیزی مردم پسند نشان دهد و مخاطبان قهر نموده اش را به سوی خویش بکشد.

اما صد افسوس که این لحظات پرقیمت، نزد مسئولان ساختمان شیشه ای ساعت به ساعت سوزانده شد؛ زیرا چسبیدن به همان ذهنیت کهنه تبار من، تبار تو سبب شد که آن ها بی توجه به صدا ها و جوشش ها از سراسر این خاک، تنها به آینه عقب خیره بمانند و حتی در آن چند دقیقه ای که جبرا باید خبر را اعلام می کردند، لحنی صمیمانه نیز خرج ننمایند و در 24 ساعت بعدی در اولویت پخش ویژه قرارش ندهند.

این اتفاقات است که ریزش مخاطب را سبب می گردد و آن ها را به محاق نامطمئن شبکه های آن سوی آب می کشاند تا در جریان لحظه به لحظه سفر هنرمند محبوب شان باشند. در اینکه چه کارشناسی برای همدردی به استودیو دعوت می گردد، دیگر از اختیار رسانه بومی خارج است؛ چون بازی را تا امروز باخته است. البته به هوش آمدن و نقد گذشته می تواند آن ها را بیدار کند تا به جاده اصلی برگردند، اما این مهم به مدیرانی لایق و کاردان احتیاج دارد که شهامت رسانه ای از خود نشان دهند.

چه چیزی می تواند پخش گردد و چه چیزی و چه لیستی حق پخش ندارد؛ این جمله دیواری، مرتب در شبکه ها شنیده می گردد تا همه دست به عصا راه بروند و ترس در آن ها نهادینه گردد. کاش آن ها در جلسات مدیران پی می بردند آنچه هر لحظه در این رسانه دیده می گردد، پس از کسب اعتبار از مخاطبان می تواند حکم رهنمود پیدا کند. رسانه می تواند با ظرفیتی که در خود دارد، برای عموم مردم در سنین گوناگون، فراوری فکر کند.

حتی جا دارد فراتر هم برود و تعبیر پیشتازی رسانه را به خود بگیرد و صفت عظیم آینه گی جامعه را همچون مقطع هشت سال دفاع مقدس از مردم دریافت کند و نسبت به رسانه های خرد و درشت دیگر سیادت کند. به عبارت بهتر این سازمان می تواند خواسته های مردمی و حقوق اجتماعی را به روشنی و بی طرفی در قالب های خبری، مستند و نمایشی بیان کند. این حرف بی فایده ای نیست. برای رسانه هنوز هم دیر نیست که هنگام رانندگی پشت رسانه، 90 درصد به شیشه جلو نگاه کند!