سرنوشت سنسورهای پایش نبض زمین در هاله ای از ابهام! - یزد بلاگ

به گزارش خبرنگاران، ایران در کمربند چین خورده آلپ - هیمالیا واقع شده و مرور تاریخچه لرزه خیزی آن نشان می دهد که ایران یکی از نواحی لرزه خیز دنیا است که در بیشتر بخش های آن، لرزه خیزی در ارتباط مستقیم با تجدید فعالیت گسل ها است و بیشترین تکاپوهای لرزه خیزی آن در امتداد گسل های فعال روی می دهد. بر این اساس بسکمک از کشورهای دنیا از دهه های گذشته استفاده گسترده از حسگرهای شتابنگاری را در دستور کار خود قرار داده اند. در این راستا محققان کشور از ابتدای دهه 90 اقدام به طراحی این سنسورها کردند.

در حالی که حسگرهای شتاب نگار IIEES-HAT از سال 94 رونمایی شد و برخی از ایستگاه های گاز مجهز به این سنسورها به منظور قطع جریان گاز در هنگام زلزله شدند، ولی هنوز این محصول دانش بنیان ایران از دید واردکنندگان، رقیب محصولات خارجی به شمار می رود و امکان فروش آن در کشور فراهم نشده است.

این دستگاه تا به امروز توانسته است زلزله های ثبت شده در کشور را رکورد کند و نتایج عملکرد آن نیز به دستگاه ها ارسال شده است، ولی همچنان اصرار مدیران دستگاه ها بر واردات این تجهیزات است.

به گفته سرپرست تیم ساخت حسگرهای شتاب نگار IIEES-HAT در حال حاضر این محصول به دلیل واردات آن، در کشور فروش چندانی نداشته است و انتظار ادامه حیات برای این محصول در کشور وجود ندارد.

عملکرد خوب شتابنگار ایرانی در ثبت زمینلرزه ها

دکتر انوشیروان انصاری، دانشیار پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در گفت وگو با خبرنگاران با بیان اینکه در این پژوهشگاه از سال 1390 اقدام به ساخت برخی از تجهیزات لرزه نگاری و شتابنگاری کردیم، گفت: این پروژه با کمک بخش خصوصی اجرایی شد و در نهایت پیروز به طراحی و ساخت شتابنگارها شدیم.

وی ادامه داد: این شتابنگارها، تست های عملکردی زیادی را پاس کردند و در پروژه های مختلفی از جمله سد هیربی در استان کرمانشاه، سد دز و مسجد سلیمان نصب شدند.

انصاری با اشاره به کارایی شتابنگاری تولید شده، توضیح داد: زمانی که زلزله سرپل ذهاب رخ داد، کلیه شتابنگارهایی که در سد هیربی نصب شده بود، شتاب آن را به خوبی ثبت و گزارش آن تهیه شد و به وزارت نیرو ارسال کردیم.

دانشیار پژوهشکده مدیریت خطر پذیری و بحران پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، اظهار کرد: این اقدامات موجب شد که به عنوان اولین شتابنگارهای ساخت داخل، وارد لیست فروشندگان شتابنگارهای مدیریت منابع آب ایران شویم.

وی با تاکید بر اینکه علاوه بر اینها این شتابنگار در یکی از ایستگاه های نمونه قطع جریان گاز هنگام زلزله نصب شد، افزود: قطع جریان گاز هنگام زلزله پروژه ای است که از سوی پژوهشگاه بین المللی زلزله اجرایی شد که طی آن یک نمونه دیگر از نصب این شتابنگار در ایستگاه والفجر اجرا شد و در آن این ایستگاه گاز مجهز به 3 تا از سنسورهای شتابنگارها شد.

انصاری، افزود: همچنین نمونه دیگر این سنسورها در حیاط این پژوهشگاه نصب و پیروز به ثبت زلزله های رودهن شدند و گزارش آن نیز به چاپ رسید.

دور زدن قوانین به نفع خرید خارج

این محقق حوزه زلزله تاکید کرد: به جز مواردی که در بالا اشاره کردم، بنا به دلایل متعدد بازار فروشی برای این سنسورها در کشور ایجاد نشد.

وی ذائقه و اولویت مدیران را یکی از دلایل عدم فروش این محصول های تک در حوزه زلزله عنوان و خاطر نشان کرد: خیلی از مدیران به خرید سنسورهای خارجی تمایل دارند تا خرید از سنسورهای داخلی و این در حالی است که در این زمینه در کشور قوانین خرید از نمونه داخلی وجود دارد.

انصاری یادآور شد: بر اساس این قانون، اگر ما به ازای داخلی از محصولات خارجی در کشور موجود باشد، دستگاه های دولتی مکلف هستند مابه ازای داخلی را خریداری کنند و مجاز به خرید محصول خارجی نیستند.

وی اجرای این قانون را در راستای حمایت از محصولات تولید داخل ذکر کرد و ادامه داد: ولی اتفاقی که دست کم در حوزه زلزله شناسی و ثبت زلزله ها رخ داده است، این است که متاسفانه برخی از دستگاه های دولتی مشخصات فنی را به عمد و یا به سهو به گونه ای دستکاری می کنند که خارج از نیاز واقعی باشد و با این اقدام دیگر آن محصول داخلی منطبق به مشخصات فنی نگنجد.

انصاری افزود: چنین اقدامی در جهت خرید خارجی دستگاه ها و دور زدن قانون حمایت از محصولات تولید داخلی است.

وی با تاکید بر اینکه این اتفاق برای سنسورهای شتابنگاری پژوهشگاه بین المللی زلزله رخ داده است، یادآور شد: به عنوان نمونه در سامانه قطع جریان گاز هنگام زلزله، مشخصات سنسورهای مورد نظر را طوری ارتقا دادند که دیگر سنسورهای ساخت داخل در این مشخصات قرار نگرفت.

دانشیار پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، افزود: هر قدر ما در جلسات عنوان کردیم که در شهری مانند تهران با این سطح نویز بالا سنسورهایی با چنین مشخصاتی نیاز نیست، ضمن آنکه ما خودمان در این حوزه فعال هستیم، کسی توجهی نکرد و در نهایت سنسورهای شتابنگاری از خارج خریداری شد.

سرنوشت غم انگیزه پروژه پایش زلزله در کشور

انصاری با اشاره به سرنوشت سنسورهای ساخت داخل، خاطر نشان کرد: امروز که من با شما صحبت می کنم، تقریبا برای سنسورهای شتابنگاری که ما تولید کردیم، فروش زیادی نداشتیم و شرکت دانش بنیانی هم که برای این منظور تاسیس شده بود، با مسائل زیادی روبرو است.

وی با بیان اینکه ما زیاد امیدوار نیستیم که در آینده این محصول دانش بنیان به حیات خود ادامه دهد، گفت: اتفاق دیگر رخ داده این است که دست اندرکاران واردات، به این دلیل که محصول داخلی را رقیب خود می دانند، گفته هایی درباره محصول داخلی اعلام می کنند تا محصول داخلی را از گردونه خارج کنند.

وی افزود: هر چقدر اعلام کردیم که پژوهشگاه زلزله به عنوان یکی از نهادهای علمی کشور در زمینه زلزله شناسی و مهندسی زلزله است و همه تست های آن پاس شده است، کسی توجه نکرد و با فضاسازی منفی ایجادشده در محیط خارج از پژوهشگاه زلزله، از بین بردن این محصول تولیدشده کار ساده ای خواهد بود.

انصاری با بیان اینکه این سرنوشت محصولی است که در کشور تولید شده است، افزود: اکنون این محصول در کشور وجود دارد و باز هم اعلام می کنیم که هر کسی که مایل است، می تواند از این محصول تست بگیرد و نتیجه عملکردی آن را مشاهده کند.

به گفته یکی از محققان ساخت این سنسور، این شتابنگار تنها سنسور ایرانی بود که زلزله سرپل ذهاب را ثبت کرد، ضمن آنکه این شتابنگار زلزله بزرگ رودهن با بزرگای بیش از 4 را که فاصله آن تا پژوهشگاه زلزله حدود 70 تا 80 کیلومتر بوده است، به خوبی ثبت کرده است.

انصاری، در پاسخ به این سوال که معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری برای حمایت از این محصول چه خدماتی را ارائه کرده است، گفت: ما شرکت دانش بنیانی که برای ساخت این شرکت تاسیس کردیم، مجوز دانش بنیانی را برای ما صادر کردند، ولی شاید ما هم در حوزه بازاریابی خیلی فعالیتی نتوانستیم انجام دهیم.