شناسایی سه محور اصلی یورش کرونا به اقتصاد ایران - یزد بلاگ

به گزارش خبرنگاران در عین حال دسته بندی کل فعالیت های اقتصادی کشور نیز نشان می دهد این ویروس چینی بیشترین اثر منفی را به طور مستقیم بر فعالیت های عمده فروشی و خرده فروشی و به لحاظ اقتصادی اثر مثبت بر صنایع فراوری دارو داشته است.

شیوع ویروس کرونا در دسامبر 2019 از شهر ووهان چین آغاز شد و به سرعت به سایر کشورهای جهان سرایت کرد. اما این ویروس تنها یک بیماری فردی و موثر بر سلامت فردی نیست. بلکه اثرات کلان اقتصادی آن بسیار بیشتر از اثرات فردی است. ویروس کرونا 2019 در سال 2020 آثار مخربی بر اقتصاد جهانی و ایران خواهد داشت. از این رو آنالیز های مختلفی درخصوص آسیب های اقتصادی این ویروس اجرا شده که جدیدترین آن به پژوهشی که از سوی اتاق بازرگانی شیراز اجرا شده اختصاص یافته است. در این پژوهش آثار مثبت و منفی و مستقیم و غیرمستقیم ویروس کرونا بر بخش های مختلف اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته است. براساس یافته های این پژوهش، ویروس کرونا از سه کانال اصلی بر اقتصاد موثر است؛ اول کانال عرضه، دوم کانال تقاضا و سوم کانال عدم اطمینان. همچنین دسته بندی کل فعالیت های اقتصادی کشور و اثرپذیری آنها از ویروس کرونا به صورت مستقیم و غیرمستقیم با توجه به موارد مشاهده شده در چین و مبانی نظری نشان می دهد که فعالیت هایی که به طور مستقیم بیشترین اثر منفی را می پذیرند عبارتند از: فعالیت های عمده فروشی و خرده فروشی، تعمیر وسایل نقلیه موتوری و موتورسیکلت، حمل ونقل ریلی، جاده ای، آبی (با توجه به اینکه اوج و پیک سفرهای دریایی از بیستم اسفندماه تا پانزدهم فروردین ماه است) و هوایی، انبارداری و فعالیت های پشتیبانی حمل ونقل، فعالیت های پست و پیک، فعالیت خدماتی مربوط به تامین جا و غذا مانند اقامتگاه ها و رستوران ها و آموزش در همه سطوح. بعضی فعالیت ها نیز به لحاظ اقتصادی اثر مثبت دریافت می نمایند مانند صنایع فراوری داروها و فرآورده های دارویی و شیمیایی و گیاهی، اطلاعات و ارتباطات و کلیه فعالیت های مربوط به سلامت انسان.

تاثیر کرونا بر کانال عرضه

ویروس کرونا به وسیله ایجاد اختلالات قابل توجه در زنجیره تامین جهانی، توقف فعالیت های اقتصادی و بسته شدن کارخانه ها و رکود در بسیاری از فعالیت های بخش خدمات، عرضه اقتصاد را تحت تاثیر قرار می دهد. از طرفی با توجه به اثر مرگ و میر و کاهش نیروی انسانی و اثر بیماری بر کاهش فعالیت و بهره وری نیروی کار، شوک در طرف عرضه ایجاد می گردد. نتایجی چون افزایش اخراج و بیکاری نیروی کار، نتایج قابل پیش بینی در این خصوص است.

تاثیر کرونا بر کانال تقاضا

در بخش تقاضا نیز در نتیجه شیوع ویروس کرونا کاهش زیادی در مسافرت های تجاری و توریستی، تقاضای فعالیت های مرتبط با حمل ونقل، کاهش در خدمات آموزشی و کاهش سرگرمی و خدمات تفریحی اتفاق می افتد. این تغییر در تقاضا ناشی از تغییر در ترجیحات مصرف نماینده به دلیل ترس و در نتیجه تغییر الگوی مصرف است. انتظار می رود نتیجه کلان این کاهش تقاضا کاهش سرعت گردش پول باشد.

تاثیر کرونا بر کانال عدم اطمینان

ارزیابی ها نشان می دهد که ویروس کرونا به وسیله ایجاد عدم اطمینان نسبت به آینده اقتصاد سبب کاهش در مصرف کالاها و خدمات و تاخیر تصمیمات مرتبط با سرمایه گذاری خواهد شد. به عبارتی افزایش ترس جهانی و عدم اطمینان پیش روی سرمایه گذاران داخلی و خارجی، تصمیمات سرمایه گذاری را به تاخیر می اندازد. تاثیر ویروس کرونا بر اقتصاد ایران به طور کلی به دو دوره تقسیم می گردد؛ دوره اول زمانی که ویروس کرونا وارد ایران نشده بود و دوره دوم زمانی که ویروس کرونا به ایران نیز وارد شد. در دوره اول با کاهش میزان فراوری در چین و به دنبال تضعیف زنجیره تامین جهانی، میزان فراوری تمامی صنایع وابسته به نهاده ها و کالاهای واسطه ای چینی در سایر کشورها کاهش یافت. چین مهم ترین شریک تجاری ایران به لحاظ واردات از ایران است. بنابراین هرگونه کاهش توان اقتصادی کشور در واردات یا کاهش قیمت کالاهای وارداتی در چین به طور مستقیم سبب آسیب به تجارت و درآمدهای ارزی ایران می گردد. البته از آنجا که مساله ویروس کرونا در چین رو به اتمام است، در صورتی که ایران بتواند هرچه سریع تر مساله ویروس کرونا را حل نماید پس از کاهش بازده برای مدتی امکان برگشت و حتی بهبودی سریع برای جبران رکودهای قبلی در بعضی بخش ها وجود دارد.

اثر ویروس بر فعالیت های اقتصادی

اگر دسته بندی کلی را برای فعالیت هایی که به طور غیرمستقیم، از ویروس کرونا تاثیر منفی می گیرند در نظر بگیریم، کشاورزی، شکار، جنگل داری و ماهی گیری، استخراج معدن، صنعت، تامین برق، گاز، بخار و تهویه هوا، آبرسانی، مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیت های تصفیه، ساختمان، املاک و مستغلات، فعالیت های حرفه ای، علمی و فنی، فعالیت های اداری و خدمات پشتیبانی و اداره امور عمومی، خدمات شهری و تامین اجتماعی فعالیت هایی هستند که در این گروه قرار می گیرند.

در عین حال بعضی از فعالیت ها نیز به طور مستقیم تحت تاثیر آثار منفی ویروس کرونا قرار دارند که عبارتند از آموزش، فعالیت های هنری، سرگرمی، تفریح و سایر خدمات، فعالیت های اقتصادی و بیمه، فعالیت خدماتی مربوط به تامین جا و غذا، حمل ونقل و انبارداری و پست و عمده فروشی و خرده فروشی، تعمیر وسایل نقلیه موتوری و موتورسیکلت.

اما بعضی از فعالیت ها نیز از این ویروس به طور مستقیم تاثیر مثبت می پذیرند. این فعالیت ها شامل اطلاعات و ارتباطات و فعالیت های مربوط به سلامت انسان و مددکاری اجتماعی است.

پیشنهادها چیست؟

این پژوهش پیشنهادهایی را نیز درخصوص کاهش آثار منفی اقتصادی کرونا ارائه می دهد. براساس این پیشنهادها، آنچه در شوک ها مهم است، مقیاس و ماندگاری آن است و مقیاس شوک بستگی به گستره فراگیری و شیوع بیماری دارد و اینکه اعمال محدودیت بر آن منطقه الزامی است. مدت و ماندگاری شوک ویروس کرونا کاملا مرتبط با زنجیره شیوع این بیماری است؛ به عبارتی هرچه زنجیره شیوع متصل تر باشد، شوک دارای ماندگاری و زمان بیشتری است. بنابراین اقدامات مهار مانند کاهش فرایند کار، محدودیت در جلسات و سفر یکی از مهم ترین اقدامات ممکن جهت ایجاد گسست در زنجیره در راستای کاهش شیوع و در نتیجه کاهش شوک است. در راستای گسست زنجیره ارتباطی اولین راه چاره قرنطینه است. قرنطینه کامل، مانند آنچه در چین انجام شد، اقدامی است که سبب توقف کامل فراوری و مصرف در یک دوره کوتاه مدت شده ولی زنجیره شیوع را به شدت دچار گسست می نماید. این شیوه در یک منطقه محدود قابل اجرا بوده و دوره قرنطینه کوتاه باید باشد. از این رو، این شیوه در آغاز بیماری که هنوز ویروس فراگیر نشده و در یک محدوده خاص وجود دارد ممکن است. البته با تاخیر در اعمال قرنطینه در ایران، این سیاست درحال حاضر دیگر کارآیی ندارد. هم اکنون ارائه راه چارههای محدودیت فعالیت بهترین راه چارههای شکست زنجیره شیوع است. مثل محدودیت در رویدادها.

نکته دیگر درخصوص سیاست خارجه و وظایف کشورها در برابر هم است. درخصوص این ویروس با توجه به سرعت انتشار بالا و اثرات سرریز زیاد آن صرف بستن کشور خود حل مشکل نمی نماید، بلکه باید همه کشورها برای حل مساله در تمامی جهان کوشش نمایند. به عبارتی همکاری یکپارچه جهانی در بهداشت عمومی برای مقابله با تهدید کرونا لازم است. زیرا هیچ کشوری از ورود این ویروس و شیوع آن در امان نخواهد بود، بنابراین اگر کشوری بخواهد خود را مصون دارد راه اصلی آن حذف ویروس از جهان است.

مبادله داوطلبانه در چارچوب بازار، مبادله ای بدون دستکاری غیرواقعی اعم از احتکار است. از این روست که معین نماینده عرضه در بازار رقابت کامل و حداکثر نماینده سود حتی برای انحصار کامل براساس هزینه نهایی واقعی و غیردستکاری شده به وسیله انواع احتکار و... است. رفتار انگلی افرادی که این روزها در ایران از احتیاجهای مردم سوءاستفاده می نمایند و با احتکار به صورت کاذب عرضه را پایین نشان می دهند، هیچ ارتباطی به اقتصاد بازار و حتی سرمایه داری بازار آزاد ندارد. از این روست که با این رفتارها باید با شدت بالا برخورد گردد؛ زیرا مجددا با توجه به لزوم هماهنگی مجازات و جرم، مجازات افرادی که با احتکار وسایل بهداشتی زمینه ساز شیوع یک بیماری کشنده و افزایش مرگ ومیر در کشور هستند، قطعا مجازات یک قتل عمد است.

در راستای جلوگیری از فشارهای اقتصادی و حقیقی اقتصاد دولت نقش مهمی دارد. اطمینان بانک مرکزی و وزارت اقتصاد از عدم سقوط اقتصاد در صورت ادامه بیماری اهمیت زیادی دارد. بعضی مطالعات نشان داده در روبروه اقتصادی با ویروس کرونا سیاست های اقتصادی اهمیت بیشتری نسبت به سیاست های پولی دارد. همان طور که پیش از این گفته شد، مهم ترین آسیب مستقیم از ویروس کرونا در ایران به فعالیت های عمده فروشی و خرده فروشی، تعمیر وسایل نقلیه موتوری و موتورسیکلت، فعالان حوزه حمل ونقل و فعالیت های پشتیبانی حمل ونقل، فعالیت های پست و پیک، فعالیت خدماتی مربوط به تامین جا و غذا مانند اقامتگاه ها و رستوران ها و فعالان حوزه آموزش می رسد. در این خصوص لازم است بسته های حمایتی از فعالان این مشاغل، خصوصا فعالان با ابعاد فعالیت کوچک و متوسط که آسیب جدی می بینند، ارائه گردد. بسته هایی شامل بخشش عوارض صنفی توسط شهرداری ها، بخشش اقتصادیات های این دوره، ارائه فرصت برای بازپرداخت اقساط بانکی، ارائه فرصت برای پرداخت هزینه های آب، برق، گاز و تلفن، ارائه فرصت برای پرداخت حق بیمه ها و پرداخت وام با بهره پایین برای تامین گردش اقتصادی مورد احتیاج بنگاه های آسیب دیده. همچنین تامین اقتصادی موقت خانوارهای آسیب پذیر این مشاغل به وسیله پرداخت یارانه هدفمند در بازه زمانی شیوع تا فروکش کردن بیماری ضرورت دارد.

علاوه بر این، همان طور که بیان شد شاخص احتیاج بالقوه به بستری حاصل از تعداد ابتلا منهای مجموع تعداد بهبودیافته و تعداد فوتی است. این شاخص نشان می دهد ظرفیت بالقوه بستری و درمانی بیمارستانی مورد احتیاج در کشور برای مقابله با بیماری چه وضعیتی دارد. براساس این شاخص نیز به صورت روزانه احتیاج بالقوه به خدمات درمانی بیمارستانی درحال افزایش است. اگر این احتیاج بالقوه از ظرفیت بالفعل و موجود بیمارستانی کشور بیشتر گردد، کشور دچار بحران درمانی شده و نرخ مرگ و میر ناشی از بیماری سرعت بیشتری می گیرد.

متاسفانه درحال حاضر این شاخص نیز افزایشی بوده و برنامه ریزی دقیق و رصد روزانه برای ایجاد ظرفیت های جدید درمانی به وسیله افزایش بودجه یا مشارکت سایر نهادها به حوزه درمان را الزامی می نماید؛ یک راه چاره دیگر جبران عدم تطبیق احتیاج بالقوه به بستری با ظرفیت های بالفعل درمانی کشور، افزایش آموزش درخصوص قرنطینه خانگی افراد مبتلا شده به کرونا است.

همچنین ارائه برنامه های امیدبخش به فعالان حوزه های اقتصادی اعم از سرمایه گذاران داخلی و خارجی، فعالان بخش های تعطیل شده یا آسیب دیده و به طور خاص توریستان و کسب وکارهای فعال در حوزه توریستی کشور برای برگشت سریع به شرایط قبل از شیوع پس از برطرف مسائل در شرایط فعلی لازم است. براساس تحلیل بخش های اقتصادی متاثر از ویروس کرونا معین می گردد، یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی متاثر بخش توریستی و فعالیت های مرتبط با آن است. این اثر از این رو برای ایران مهم است که در سال های اخیر، پس از تحریم های آمریکا، یکی از منابع اصلی درآمدهای ارزی ایران درآمدهای توریستی بود؛ بنابراین آسیب به توریستی در شرایط تحریمی فعلی برای اقتصاد ایران بسیار زیان بخش است. تاثیر ویروس کرونا بر توریستی در دو دوره قابل تقسیم است. نخست دوره ای است که هنوز ویروس کرونا وارد ایران نشده بود. در این دوره با کاهش شدید توریستان از کشورهایی که ویروس کرونا در آنها شیوع یافته بود، روبرو هستیم. چین از دو راستا بر توریستی کشورهای خاورمیانه از جمله ایران تاثیرگذار بود. اول اینکه راستا برای ورود چینی ها به کشورها مسدود شد و حضور آنها کاهش یافت. دوم اینکه با رکود اقتصاد چین توان اقتصادی توریستان چینی کاهش یافت و در نتیجه تقاضای سفر نیز کاهش یافته و می یابد.

تاثیر بعدی ویروس کرونا بر توریستی مربوط به دوره ای است که این ویروس در ایران شیوع پیدا کرد؛ در این دوره توریستی خارجی به ایران با اثر عامل مسدودسازی مرز سایر کشورها بر ایران و قطع ارتباطات ورودی توریست از طرف کشورهای فرستنده توریست متوقف شده و همچنان ادامه دارد. بنابراین می توان یکی از بخش هایی را که به شدت تحت تاثیر منفی ویروس کرونا قرار گرفته صنعت توریستی دانست.