شرح ساختار و وظیفه بافت عصبی - یزد بلاگ

مترجم : بهروزی

منبع:راسخون

بافت عصبی جزئی از سیستم عصبی است و از نورون ها و سلول های حامی زیادی به نام نوروگلیا (پی چسب) تشکیل یافته است. وظیفه اصلی بافت عصبی، دریافت محرک و فراوری و ارسال ایمپالس های عصبی به اندام های مختلف بدن است. بیایید ساختار و وظایف آن را با جزئیات بشناسیم.

آیا می دانستید؟

طولانی ترین نورون در بدن شما از انگشت بزرگ پا تا پایین گردن کشیده شده است و تقریباً به بلندی قد شما است!

مغز انسان، بهت برانگیزترین و شگفت آورترین اندام بدن انسان است. هر خاطره ای که به یاد دارید و هر احساسی که تجربه می کنید به خاطر این نتیجه قابل توجه تکامل است. سیستم عصبی اساساً اسب بخار مغز است و شامل بافت عصبی است. سیستم عصبی به دو بخش طبقه بندی می گردد که عبارتند از : CNS یا سیستم عصبی مرکزی که مراکز تصمیم گیرنده بدن به نام مغز و نخاع را دربرگرفته است و بخش دوم PNS یا سیستم عصبی محیطی است که شامل بافت های عصبی به جامانده بدن ما است.

ساختار نورون :

در کل نورون سه بخش اصلی دارد : (1) بدنه سلول یا یاخته، (2) آکسون و (3) دندریت.

(1) بدنه سلول : بخش اصلی سلول که به وسیله غشا پلاسمایی احاطه شده است، بدنه سلول است که به نام تنه یا سوما هم شناخته می گردد. بدنه ی سلول عمدتاً شامل هسته و سیتو پلاسم است. داخل سیتو پلاسم، دانه (بدنه های نیسل)، میتوکندری، دستگاه گلژی، لیزوزوم و اندامک های سلولی دیگر موجود است.

وظیفه :

همچون هر سلول دیگر، بدنه سلول مسئول کنترل فعالیت های متابولیکی و سوخت و ساز است.

آن با سنتز انرژی به نورون نیرو می دهد و متصدی رشد و ترمیم نورون است.

(2) آکسون : آکسون یک ساختار طویل بیرون آمده از بدنه سلول است و در سرانجام شدیداً منشعب است.

غلاف میلین (چربی) : آکسون با یک لایه سفید چربی معروف و منسوب به غلاف میلین، پوشانده شده است.

وظیفه :

این غلاف دو وظیفه مهم دارد که عبارتند از : حفاظت و عایق کردن آکسون و تسریع و شتاب بخشی به سیگنال های الکتریکی در طول انتقال.

نوریلما : لایه غلاف میلین دارای یک پوشش سلولی به نام نوریلما و یا غلاف سلولی شوان است.

وظیفه : نوریلما اساساً برای بازسازی و احیا اعصاب است. آن فقط در سیستم عصبی محیطی موجود است. در سیستم عصبی مرکزی، نوریلما حضور ندارد در نتیجه اعصاب موجود در آنجا قادر به بازسازی و احیا نیستند.

گره های رانویه : غلاف مغزی و نخاعی، یک لایه مداوم بر روی آکسون نیست؛ آن مفاصل و یا انقطاع های گره مانندی به نام گره های رانویه دارد.

وظیفه :

آنها نقش خیلی مهمی در انتقال ایمپالس ها دارند. برای عبور هر گونه سیگنال الکتریکی، باید اختلاف پتانسیلی بین دو نقطه وجود داشته باشد. گره های رانویه این نقاط هستند که در آنجا آکسون ها به طور خودبخود قطبی و غیر قطبی (پلاریزه و غیر پلاریزه) می شوند در نتیجه اختلاف پتانسیل ایجاد می نمایند و ایمپالس را منتقل می نمایند.

هم چنین نورون ها به این گره ها احتیاج دارند تا مواد غذایی را جذب نمایند و مواد زائد را دفع نمایند.

غلاف مغزی و نخاعی : نوریلما همراه با غلاف میلین، مجموعاً به اسم غلاف مغزی و نخاعی شناخته می شوند.

پایانه آکسونی : آکسون در سرانجام منشعب می گردد و سرانجامی حباب مانند کوچکی به نام تکمه های پایانه ای دارد. این انشعابات و شاخه ها در مجموع به پایانه های آکسونی مشهور هستند.

وظیفه :

پایانه آکسونی مسئول انتقال ایمپالس ها از یک نورون به نورون دیگر است. تکمه های پایانه ای، انتقال دهنده های عصبی (مواد شیمیایی ضروری برای انتقال) را فراوری می نمایند.

(3) دندریت ها : ساختارهای منشعب کوتاه بی شماری از تنه بیرون می آیند که دندریت نامیده می شوند. آنها اغلب با زایده های منشعب کوچکی به نام خارهای دندریتی پوشانده شده اند.

وظیفه دندریت : دندریت ها گیرنده های نورونی هستند که سیگنال های الکتریکی را از نورون های دیگر دریافت می نماید.

وظیفه خارهای دندریتی : این خارها منطقه سطحی دندریت را به طور وسیعی افزایش می دهند در نتیجه به دریافت ایمپالس های عصبی از آکسون های دیگر یاری می نمایند.

سیناپس : هر دو نورون در سیناپس به هم دیگر متصل می شوند. سیناپس جایی است که سیگنال الکتریکی از پایانه آکسونی یک نورون به دندریت نورون دیگر می پرد. نورون ها واقعاً به هم متصل نیستند بلکه آکسون و دندریت ها صرفاً برای وقوع انتقال الکتریکی، به هم بسیار نزدیک هستند.

انواع نورون ها :

از نظر ساختار :

تک قطبی : این نورون ها شامل یک دندریت و یک آکسون هستند. ساختار آنها به گونه ای است که یک زایده منفرد از تنه و سوما بیرون آمده است و به دو زایده تقسیم شده است که یک سرانجام دارای پایانه آکسونی و دیگری دارای دندریت است. چنین نورون هایی معمولاً نورون های حسی هستند.

دو قطبی : نورون های دو قطبی دارای ساده ترین ساختار هستند. تنه و سوما به صورت مرکزی قرار گرفته است و دندریت ها و آکسون ها از سرانجامهای مخالف بیرون آمده اند. این نورون ها هم عمدتاً نورون های حسی هستند.

چند قطبی : بیشتر نورون ها جزو این گروه هستند که در آن تنه و سوما دندریت های چند گانه ولی یک آکسون منفرد دارد. این نورون ها چند منظوره و چند کاره هستند و در سراسر بدن ما یافت می شوند.

از نظر قابلیت و کارکرد :

نورون های حسی یا تو برنده : همان طور که از نامشان پیدا است این نورون ها مسئول انتقال ایمپالس ها از اندام های حسی به نخاع و مغز هستند.

نورون های حرکتی یا بیرون بر و یا موتو نورون ها : آنها ایمپالس ها را از مغز یا نخاع به اندام و یا ماهیچه ویژه منتقل می نمایند.

داخل نورونی ها و یا نورون های رابط و یا رله : این نورون ها ایمپالس ها را بین دو نوع نورون بالا منتقل می نمایند. آنها عمدتاً درون مغز و یا نخاع حضور دارند.

نوروگلیا (پی چسب) :

نوروگلیا و یا سلول های گلیال، ساختارهای محافظ و حامی بافت عصبی هستند. آنها به صورت خوشه ها و گروه هایی در اطراف نورون ها یافت می شوند و در صورت آسیب، توانایی بازسازی و احیا خود را دارند.

وظیفه : نوروگلیا، مواد غذایی را تأمین می نماید و حفاظت ایمنی از نورون ها را انجام می دهد. علاوه بر این، آنها مسئول تشکیل غلاف میلین و حفظ هم ایستایی و یا شرایط پایدار، داخل نورون ها هستند. بعضی از اشکال نوروگلیا عبارتند از : آستروسیت (حمایت متابولیکی از بافت عصبی را انجام می دهد)، الیگو دندروسیت (از آکسون ها حمایت می نماید) و میکرو گلیا (آسیب و جراحت نورون ها را ترمیم می نماید) و غیره.

بافت های عصبی سیستم عصبی محیطی، مسئول جمع آوری و گردآوری سیگنال ها از اندام ها و انتقال آنها به سیستم عصبی مرکزی هستند. در کل، سیستم عصبی، وظایف متعدد و مختلف بدن نظیر حافظه، احساس، استدلال و انقباض ماهیچه را تنظیم و کنترل می نماید.

منبع: راسخون