مخلوقاتی که تنها در نواحی قطبی قابل مشاهده هستند (قسمت دوم) - یزد بلاگ

خشکی، دریا و اقیانوس های منجمد شمالی و جنوبی دارای محیط زیستی منحصربفرد و تماشایی هستند که زیستگاه شماری از گونه های جالب توجه کره زمین است که هر کدام بسته به شرایط خود، به خوبی با آب و هوا و اقلیم سخت و خشن این منطقه سازگاری پیدا نموده اند.

اگر به طبیعت گردی، سفرهای ماجراجویانه و سافاری در منطقه ها سردسیر قطبی علاقه دارید، باید بدانید که حیات وحش این منطقه تنها منحصر به حضور جانوران آشنایی همانند خرس های قطبی، روباه برفی، پنگوئن یا خوک های دریایی نیست. در واقع این منطقه ها ساکنانی همیشگی و خاص دارند که فقط در این منطقه از دنیا زندگی نموده و قابل مشاهده هستند. موجوداتی تماشایی که بسته به شرایط خاص این منطقه چه از نظر ظاهر و چه از نظر ساختاری تغییرات مناسبی پیدا نموده و خود را با شرایط حاکم بر زیستگاه خود وفق داده اند. سازگاری هایی که قطعا سرگرم نماینده و جالب توجه بوده و حیرت انسان را برمی انگیزند.

اما اقیانوس و دریای منطقه ها قطبی نیز زیستگاه موجودات شگفت انگیزی است که بعضا گویی از دل داستان های تخیلی و افسانه های اساطیری پا به سیاره ما گذاشته اند، موجوداتی که بیننده را به حیرت واداشته و متعجب می نمایند.

در بخش نخست این مطلب شما عزیزان را با شماری از این موجودات متفاوت آشنا کردیم. در ادامه سفر خود به منطقه ها قطبی و آشنایی با ساکنان جالب توجهش همراه ما باشید، چون هنوز هم چیزهایی برای غافلگیر کردن شما داریم.

حلزون ماهی(Snailfish )

با یک نگاه کلی به این ماهی می توان علت نامگذاریش را به خوبی درک کرد. در واقع حلزون ماهی نام خود را از پوست سست و ژلاتین مانند خود گرفته است. به علاوه در قسمت انتهایی بدن عجیب شان که بی شباهت به لارو قورباغه نیست، مکنده های بزرگی قرار گرفته است که معمولا برای متصل شدن جانور به صخره یا دیگر چیزهای موجود در بستر اقیانوس مورد استفاده قرار می گیرند.

در حدود 335 گونه مختلف از این ماهی در گوشه و کنار دنیا زندگی می نمایند که 20 گونه تنها در آب های اقیانوس منجمد شمالی قابل مشاهده هستند. ظاهر آنها شاید چندان خاص و پیچیده نباشد، اما بهتر است بدانید در پس این ظاهر مضحک، این ماهی دارای توانایی های خاص و منحصربفردی است. آنها در بخش های عمیق دریا زندگی می نمایند و حتی در مکان های همانند دراز گودال ترسناک ماریانا (Mariana Trench) نیز می توان رد و نشانی از این موجود پیدا کرد. جایی که یکی از زیستگاه های شناخته شده برای عجیب و غیر معمولی ترین مخلوقات این سیاره است.

حشره دم فنری (Springtail)

از آنجایی که خوک های آبی و پنگوئن ها نه ساکنان اصلی قطب که بیشتر بازدیدنمایندگانی سرگرم نماینده هستند، پس افتخار بزرگترین مخلوق این قاره به بندخاتمه می رسد.

حشرات هم حضوری جالب توجه در قطب دارند و به وضوح نشان داده اند که در حقیقت هیچ نقطه ای از این کره خاکی از حضور بعضا ترسناک این مخلوقات خزنده در امان نیست. حشره دم فنری یکی از این موجودات است که زیر تخته سنگ صخره های امتداد سواحل این قاره زندگی می نماید. آنها هم همانند دیگر مخلوقات ساکن در این محیط زیست سخت و خشن، تغییراتی در ساختار فیزیکی خود داده و به هر حال برای زندگی در آب و هوای سرد و اقلیم خاص این منطقه سازگاری های لازم را پیدا نموده اند.

ممکن است آنها هم به خاطر یخ زدن و سرمازدگی بمیرند، اما با استفاده از گلیسرول از بدن خود در مقابل تغییرات دمایی این منطقه محافظت نموده اند. آنها بعلاوه پیروز به پایین نگه داشتن متابولیسم بدن خود شده و از مصرف بیش از مقدار و اتلاف انرژی جلوگیری می نمایند. حتی در شرایط سختی که ادامه حیات به سادگی امکان پذیر نیست، حشره با رفتن به خواب زمستانی بقای خود را تضمین می نماید.

نام دم فنری اشاره به زائده دم مانندی است که در قسمت زیر شکم حشره قرار گرفته است. معمولا حشره از این زائده برای پرش در مسافت های زیاد استفاده می نماید و به خاطر همین ویژگی است که از دم فنری با نام کک برفی نیز یاد می گردد.

خرچنگ مودار هاف (Hairy Chested Hoff Crab)

یکی از عجایب تماشایی نواحی قطبی حضور این خرچنگ های سفید رنگ و پرمو است که بنیان فکری شما در خصوص ظاهر خرچنگ ها را دگرگون می نمایند. این موجود نام خود را از هنریشه ای به نام دیوید هسلهاف (David Hasselhoff) و البته موهایی گرفته است که بدنش را پوشانده اند. همین ظاهر باعث شده که از این خرچنگ با نام خرچنگ یتی (Yeti Crab) هم یاد گردد که اشاره به موجود افسانه ای ساکن منطقه ها برفی یعنی یتی یا همان پاگنده دارد.

این دورگه عجیب و پرمو در عمق دو هزار متری آب های قطب جنوب کشف شد، جایی که دما بسیار پایین و محیط بسیار سرد و منجمد نماینده است، با این حساب این بندپا چگونه در این وضع قادر به ادامه زندگی است؟ بهتر است بدانید خرچنگ هاف پیروز شده راهی برای غلبه به شرایط سخت محیط زیست خود پیدا کند. آنها خود را به منافذ زمین یا مجاری گرمابی (hydrothermal vents) بستر اقیانوس نزدیک می نمایند، درست شبیه به مردمی که در اردوگاه دور آتش حلقه زده اند. کاری که آنقدرها هم ساده و آسان نیست، چرا که اگر بیش از مقدار به این سوراخ ها نزدیک شوند ممکن است به خاطر جریان آب جوش دچار سوختگی شوند و اگر خیلی فاصله بگیرند هم ممکن است از سرما یخ بزنند!

با این حال این حفره ها امتیازات دیگری هم دارند که نمی توان به سادگی از کنارشان گذشت، چرا که به علت شرایط خاص خود مکانی مناسب برای زاد و ولد باکتری هایی هستند که خوراک خرچنگ ها را تأمین می نمایند.

خرس گرولار (Grolar Bear)

یکی از موجودات عجیب ساکن نواحی قطبی خرس های گرولار هستند که از آنها با عنوان خرس پیزلی نیز نام برده می گردد. در نهایت چندان مهم نیست که این گونه جالب را چه بنامید چرا که چیزی از شگفت انگیز بودن آن کم نمی نماید. موجودی که دقیقا مناسب ساخت فیلم های هالیوودی است.

در سال 2016 یک شکارچی نزدیک خلیجی در کشور کانادا به چیزی تیراندازی کرد که تصور می شد یک خرس قطبی کوچک است. اما با آنالیز دقیق تر معلوم شد که جانور دارای چنگال و پنجه های قهوه ای رنگ بوده و از این نظر به خرس گریزلی شباهت دارد! باور بر این است که این موجود در واقع یک دورگه حاصل از آمیزش دو گونه خرس گریزلی و قطبی است. امری که شاید در نگاه اول عجیب برسد، اما با توجه به اتفاقات اتفاق افتاده در این منطقه ها که ناشی از تغییرات اقلیمی است، چندان دور از فکر نباشد.

از یک سو با گرم شدن زمین خرس های گریزلی که دیگر سرمای هوا و دمای پایین را سد راه خود نمی بینند به سمت شمال حرکت نموده اند و از سوی دیگر خرس های قطبی که به علت ذوب شدن یخ با مشکلاتی در تأمین مواد غذایی روبرو شده اند، اکنون برای شکار به منطقه ها دورتری سفر می نمایند. پس چندان عجیب نیست که در این رفت و آمدها این دو گونه یکدیگر را دیدار نموده و چه بسی به فکر تشکیل خانواده ای مشترک افتاده باشند.

شبه نهنگ تک شاخ (Narwhal)

ناروال که بعلاوه به نام تک شاخ اقیانوسی (unicorn of the ocean) نیز شناخته می گردد، یکی از شگفتی های ساکن آب های اقیانوسی است که خوشبختانه مثل اسب های تک شاخ اساطیر و داستان های افسانه های خیلی دور از دسترس نیست. از سوی دیگر این گونه را باید نادرترین گونه وال در دنیا دانست.

شاخ این موجود شبیه به زائده ای است که از سر جانور بیرون زده است، اما بهتر است بدانید که این زائده پیچ خورده و بلند در واقع یک دندان نیش (عاج) است که در امتداد لب بالایی رشد نموده و از سر جانور بیرون زده است، به طوری که گاهی طول آن به دو و نیم متر هم می رسد. اگرچه بیشتر جنس نر دارای شاخ است، اما ناروال های ماده هم دارای شاخ منتها در ابعاد کوچکتری هستند.

دانشمندان هنوز در خصوص چرایی وجود این دندان شاخ مانند به پاسخی قطعی دست پیدا ننموده اما با این حال فرضیه هایی را در این رابطه مطرح نموده اند. آنها معتقدند که وجود این شاخ نیزه مانند در جنس نر بیشتر برای تحت تأثیر قرار دادن وال های ماده است، از سوی دیگر در خلال فصل جفتگیری ناروال ها از شاخ خود برای مبارزه با رقبا استفاده می نمایند. این امر البته به صورت عینی هم مشاهده شده است. فرضیه ای دیگر ادعا می نماید شاخ مذکور به جانور در امر شکار و تأمین غذا یاری می نماید.

ناروال ها در امتداد سواحل قطب شمال زندگی می نمایند. اسکیموها برای تأمین بخشی از رژیم غذایی سنتی خود به شکار ناروال می پردازند.

کریل جنوبگان (Antarctic Krill)

کریل ها در مجموع منبع غذایی مهمی چه برای وال ها و چه دیگر موجودات آبزی بوده و از این روی یکی از مهمترین ارگانیسم های موجود در زنجیره غذایی جنوبگان و نواحی قطبی به حساب می آیند. آنها به سادگی روی جریان های اقیانوسی شناور شده و با آن ها جابجا می گردد، به ویژه که توان شنا کردن برخلاف جهت امواج را ندارند.

کریل از نظر مقدار با میگو برابری نموده و به خاطر برخورداری از بدنی شفاف از قدرت استتار مناسبی در محیط پیرامونی خود برخوردار است. این آبزی بعلاوه زیست تاب بوده و انرژی خود را از نور خورشید تأمین می نماید. به همین دلیل در فصل تابستان می توان اغلب آنها را در دسته های بزرگی مشاهده کرد که روی سطح آب شناورند، این در حالی است که در فصل زمستان به بخش های عمیق و گرم تر اقیانوس پناه می برند.

متأسفانه تغییرات اقلیمی روی زندگی این موجودات و بالطبع دیگر آبزیان این نواحی اثراتی نامطلوب گذاشته است. به علت گرم شدن زمین و در ادامه ذوب شدن یخ های قطب، مقدار جلبک کاهش یافته که در نتیجه غذای کمتری برای کریل ها در دسترس است. کاهش جلبک یعنی کاهش تعداد کریل ها و کاهش تعداد آنها نیز به معنای کمبود در زنجیره غذایی دیگر آبزیان این نواحی و در معرض خطر قرار گرفتن زیست بوم منطقه است. در مجموع این امر اثرات مخربی روی محیط زیست برجای می گذارد.

گراز دریایی (Walrus)

گرازهای دریایی با آن سبیل ها و دندان های نیش بلند که به صورت گروهی در امتداد سواحل حضوری چشمگیر دارند، یکی از منظره ها تقریبا آشنایی است که در فکر بسیاری از ما شکل گرفته و به نوعی مساوی با حال و هوای ساکنان منطقه ها قطبی شده است.

گرازهای دریایی با این ظاهر عجیب در میان مخلوقات ساکن قطب شمال نام و رسمی به هم زده و به علت عادات و نیز توانایی های عجیب و جال توجه شان حتی جالب و دیوانه نماینده تر از چیزی هستند که به نظر می رسند. دندان های نیش باشکوه آنها گاهی تا یک متر رشد می نماید و در هر دو جنس نر و ماده قابل مشاهده است. از آنجایی که گرازهای دریایی دارای بدنی درشت و بزرگ هستند (گاهی وزن آنها به دو تن هم می رسد)، از دندان های شان برای کندن یخ و بیرون کشیدن خود از آب استفاده می نمایند. این دندان های نیش بعلاوه برای جنگ و جدل های فصل جفتگیری و نیز سوراخ کردن لایه های یخی از بخش زیرین نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

از سوی دیگر این موجودات بزرگ برای حفظ بقای خود در دمای منجمد نماینده قطبی چه هنگام حضور در خشکی و چه دریا، ضربان قلب خود را پایین نگاه داشته و در ادامه با ذخیره انرژی، بدن خود را گرم می نمایند. جالب است بدانید سبیل های بلند آنها هم برای خود کاربردهایی دارد، مثلا جانور با یاری آنها از ارتعاشات پیرامونی مطلع شده و می تواند در آب های تیره و تار حضور طعمه را احساس و آن را شکار کند.

در حالی که ظاهر آنها ممکن است بیننده را به اشتباه انداخته و این تصور را ایجاد کند که با موجودی مهاجم روبرو است، اما بهتر است بدانید تا به امروز هیچ انسانی بی جهت به واسطه حملات گراز دریایی آسیب ندیده است. این درحالی است که برعکس، انسان ها با صید بی رویه این جانوران آنها را در معرض خطر انقراض قرار داده اند. به همین دلیل اکنون شکار گرازهای دریایی غیرقانونی اعلام شده و تنها قبایل خاصی از اسکیموها اجازه صید این جانور را دارند.

به خاتمه این مطلب رسیدیم. ساکنان منطقه ها قطبی را چگونه یافتید؟ خرچنگ های مودار سرگرم نماینده تر بودند یا کک های برفی؟ در مجموع از سافاری در منطقه ها سردسیر زمین استقبال می کنید یا حضور در آفریقا و تماشای حیوانات ساکن آن را ترجیح می دهید؟ نباید فراموش کنید نظرات خود را با ما و دیگر دوستان تان نیز در میان بگذارید.