فصل تازه روابط ایران و عراق - یزد بلاگ

مصطفی کاظمی در نخستین سفر خارجی خود به تهران در قامت نخست وزیر عراق، بیش از هرچیز در پی اجرای برنامه وعده داده شده خود به مجلس این کشور است. برنامه دولت انتقالی کاظمی سه بخش هم پوشاننده دارد: حفظ حاکمیت عراق؛ برقراری توازن در روابط خارجی و سوم؛ همکاری با کشورهای منطقه ای و جامعه بین الملل در زمینه های گوناگون.

تهران به رغم همه ملاحظاتش در تحولات عراق، برای ایجاد مرحله جدید و مثبت در روابط خود با بغداد اعلام آمادگی نموده است. دربیانیه پایانی ملاقات محمد جواد ظریف با مقام های عراقی که دو روز پیش از سفر کاظمی به تهران منتشر شد نیز براین امر تأکید شد. در واقع تهران ضمن قبول رویکرد دولت کاظمی و اعلام حمایت از آن، به حفظ روابط صمیمانه ایران و عراق می اندیشد. ملاقات نخست وزیر عراق با رهبرمعظم انقلاب آنهم پنج ماه پس از تعطیلی ملاقاتهای مستقیم ایشان با مقام های داخلی و خارجی، نشانگر اراده ایران در حمایت از دولت کاظمی است. در نگاه تهران، استقرار حاکمیت یکدست و ثبات در این کشور نه تنها در خدمت به روابط دوجانبه بلکه ایجاد آرامش در منطقه خواهد بود. تهران در ماه های اخیر کوشیده است با درک موقعیت عراق و مسائل پیش روی کاظمی، همه انعطاف های لازم را در موارد مختلف از خود نشان دهد. به عبارت روشن تر، تهران می کوشد این فهم از مواضع خود را اشاعه دهد که بخشی از راهکار ها برای برون رفت عراق از مسائل است. بدیهی است انتظار متقابل از دولت عراق نیز پاسخ مناسب به خواست هایی است که در چارچوب برنامه های دولت کاظمی به ویژه در بخش مربوط به برقراری توازن در روابط خارجی این کشور تعریف شده است.

کاظمی در حالی به تهران آمد که رقابت های داخلی در کشورش ادامه دارد. مسائل مالی ناشی از سقوط بهای نفت، شیوع کرونا، اعتراضات مردمی و خطر بازگشت داعش به عراق بر دوش او سنگینی می کند. بنابراین عبور از این مسائل در اولویت روینمودهای دولت عراق است. هراقدام دولت کاظمی چه در سطح داخلی و خارجی نیز در همین چارچوب انجام می گردد. از این رو مشارکت مسالمت آمیز با همسایگان، اهمیت ویژه ای در سیاست خارجی عراق خواهد داشت. ایده میانجیگری بغداد در روابط ایران و عربستان که پروژه آن از دوران نخست وزیری عادل عبدالمهدی کلید خورد ولی به دلایل مختلف از جمله تغییر اجباری دولت در پی اعتراضات مردمی عراق مسکوت ماند، درحال حاضر چندان فرصت اجرا ندارد. دولت کاظمی به تثبیت موقعیت داخلی خود بیش از هر چیز بها داده و برآن تأکید دارد.

لغو سفر کاظمی به عربستان به دلیل بیماری ملک سلمان و تأکید او بر ملاقات با بالاترین مقام سعودی و نه ولیعهد این کشور، پیغام روشنی را با خود به همراه داشت؛ اینکه کاظمی به قیمت مسائل مبتلابه دولتش حاضر نیست از سطح اعتبار خود بکاهد. اگرچه ایجاد توازن در روابط خارجی در شمار اصلی ترین برنامه های دولت عراق تعریف شده اما این سیاست به تمامی در خدمت به برون رفت از مسائل این کشور است که می تواند در رویکرد عملگرایانه کاظمی با اقدام های نمایشی همراه گردد. ترجیح ریاض انجام سفر کاظمی به این شهر پیش از سفر او به تهران بود. اما کاظمی تصمیم گرفت که نخستین سفر خارجی خود را به تهران انجام دهد. این در حالی است که برنامه سفر آینده نخست وزیر عراق به واشنگتن نیز با اما و اگرهایی روبروست. زمان سفر کاظمی به ایالات متحده از سوی مقام های امریکایی به گونه ای تنظیم شده که آخرین روزکاری دونالدترامپ پیش از ورود کامل او به رقابت های انتخاباتی باشد. به این ترتیب، ملاقات ترامپ با کاظمی بیشتر جنبه نمایشی خواهد داشت تا یک ملاقات مؤثر. چنین می کند که بغداد، رفتار دولت ترامپ را دور از شأن دیپلماتیک تفسیر می کند.

تهران با استقبال گرم از نخست وزیر عراق در نخستین سفر خارجی او، همراهی خود را برای ایجاد فصل تازه در روابط ایران و عراق نشان داد. کاظمی نیز با نخستین سفر خارجی خود به تهران، استعداد بغداد را برای استمرار پیوندهای کشورش با ایران در بستر نوین از روابط به رخ کشید. پس از این باید ابتکارهای بغداد را در تعمیم این رویکرد با دیگر همسایگانش و نیز جامعه بین الملل انتظار داشت.

منتشر شده در روزنامه ابتکار| چهارشنبه یکم مرداد 99