خبرنگاران تالاب های لرستان اکوسیستمی حساس و شکننده - یزد بلاگ

به گزارش خبرنگاران، اکوسیستم های آبی تالاب ها از مهمترین محیط های طبیعی برای فراوری محصولات شیلاتی، حفظ سطح آب برای مناطق کشاورزی، فراوری چوب، ذخیره آب و کاهش بلایای طبیعی و به ویژه سیلاب هستند و در راستای تثبیت خطوط ساحلی، از بین رفتن مواد زاید و تصفیه آب و برخورداری از چشم اندازهای زیبای طبیعی و ایجاد بستر مناسب برای حیات بسیاری از گونه های جانوری و گیاهی صندلی ارزشمندی دارند.

تالابهای یازده گانه پلدختر،تالاب بیشه دالان بروجرد، تالاب تنوردر دورود، تالاب گهر کوچک و تالاب کارستی غار ماهی کور مهمترین تالاب های طبیعی استان لرستان هستند.

براساس آنالیز های زمین شناسی، تالاب های یازده گانه معروف پلدختر حدود 10 تا 11 هزار سال پیش بر اثر وقوع زلزله ای به عظیمی بیش از هفت ریشتر که موجب رانش لایه های سنگی یال شمالی طاقدیس کبیر کوه و مسدود شدن رودخانه های سیمره و کشکان شده بوجود آمده اند.

تعداد تالاب های پلدختر بعد از وقوع لنداسلاید سیمره، بالغ بر 50 تالاب کوچک و عظیم بوده که از زمان تشکیل تا 100 سال پیش تحت تأثیر عوامل طبیعی، بیشتر آنها خشک و منقرض شده اند و تنها تعداد 11 تالاب که از تغذیه بهتری برخوردار بوده باقی مانده اند.

وسعت این تالاب ها بالغ بر 45 هکتار است که گری جمجمه عظیمترین و گری سیه کوچکترین آنها است و همگی به جز گرگر در همه فصول سال از طراوت قابل توجهی برخوردارند و هرگز خشک نمی شوند.

آب شیرین تالاب تنگ فنی و گیاهانی چون بلمک ، نی، بلوط، پونه و بابونه در حاشیه همه تالاب های این منطقه مناظر دل فریب و چشم نوازی را به وجود آورده اند.

در جنوب شرقی شهرستان بروجرد نیز تالابی به نام بیشه دالان وجود دارد که زیستگاه پرندگان مهاجر و بومی است و در شهرستان دورود نیز تالاب هایی وجود دارد که در زمان حاضر میزبان پرندگان مهاجری همچون فلامینگوست.

تغییر کاربری این ظرفیت های غنی طبیعی و گردشگری به اراضی کشاورزی در سال های اخیر ادامه دارد و این در حالی است که با وجود تکرار پدیده گرد و غبار تالاب ها به عنوان شریان های اصلی حیات در این استان مورد احتیاج هستند.

خطر نابودی و خشک شدن تالاب های لرستان فعالان محیط زیست را نیز نگران نموده است و بیم آن می رود که این اکوسیستم های آبی به عنوان چشمه های فراوری غبار در لرستان و غرب کشور برشمرده شوند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: استان لرستان به دلیل بهره مندی از تالاب ها و سدها و قرار دریافت در جهت کریدور پرندگان مهاجر،آبزی و تالاب زی زیستگاه های مناسبی برای پرندگان مهاجر به شمار می رود.

مهرداد فتحی بیرانوند اضافه نمود: در حال حاضر تالاب های 11 گانه پلدختر ، تنوردر دورود و بیشه دالان بروجرد سایت های پرنده پذیر پرندگان مهاجر در این استان هستند.

لرستان در تعداد گونه های پرندگان رتبه دوم کشور را دارد

مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان همچنین گفت: طبق گزارش تحلیلی جمع بندی سرشماری پرندگان خشکی زی و حائز اهمیت ملی و بین المللی ایران در سال 1394 استان لرستان با بیش از 50 درصد گونه های پرندگان رتبه دوم کشور را از نظر تعداد گونه های پرندگان دارد.

فتحی بیرانوند اضافه نمود: مجموع گونه های پرندگان شمارش شده در سطح کشور 238 گونه و تعداد گونه های پرندگان در استان لرستان 135 گونه است.

وی با بیان اینکه بیش از 50 درصد گونه پرندگان کشور در استان لرستان وجود دارند، گفت: با توجه به شرایط اقلیمی استان لرستان نزدیک به پنج درصد گونه پرندگان، مهاجر هستند که معمولا در فصل های سرد به تالاب های استان لرستان به ویژه تالاب های پلدختر مهاجرت می نمایند.

لرستان دارای 15 تالاب طبیعی است

معاون فنی حفاظت محیط زیست لرستان نیز گفت: تالابهای یازده گانه پلدختر،تالاب بیشه دالان بروجرد، تالاب تنوردر دورود، تالاب گهر کوچک وتالاب کارستی غار ماهی کور ، مهمترین تالاب های طبیعی استان هستند.

نبی قائد رحمت اضافه نمود:البته تالابهای مصنوعی زیادی نیز در سطح استان وجود دارد که به تعدادی از آنها اشاره می گردد از جمله سد هاله کوهدشت ، سد مروک، سد ایوشان، سد خان آباد، سد حوضیان ، سد رودبار و دهها آبگیر و سد خاکی دیگر که در سطح استان پراکنده هستند.

وی گفت: مهمترین تالابهای استان تالابهای پلدختر هستند که در قسمت جنوبی استان و در فاصله 12 تا 45 کیلومتری جنوب غربی شهر پلدختر قرار دارند.

به گفته وی دراین منطقه 11 تالاب کوچک وعظیم وجود دارد که 9 تالاب آن دارای آب دایمی و 2 تالاب آن دارای آب فصلی است این تالابها طبیعی که از نظر زیبایی ودارا بودن آبزیان از نوادر طبیعی کشوربه شمارمی فرایند علاوه برداشتن پرندگان وحشی بومی به علت واقع شدن در جهت مهاجرت پرندگان درفصلی از سال محل استراحت و تغذیه آنها در طی جهت طولانی مهاجرت به شمار می فرایند.

قائدرحمت بیان کرد: احیای تالاب ها احتیاجمند توانمندسازی جوامع محلی و جلب مشارکت های مردمی است و آموزش و باید احیا تالاب ها به مطالبه مردم تبدیل گردد و خود جوامع بومی و محلی که در نزدیکی آنها زندگی می نمایند به عنوان مطالبه گر اصلی برای حیات و احیا تالاب ها کوشش نمایند، اگر چنین باشد پیروز بودیم درغیر این صورت بایستی در نوع آموزش و جامعه هدف تجدید نظر گردد

وی با بیان اینکه متاسفانه تغییر کاربری ها و خشکسالی های پیاپی حیات تالاب های استان را با مخاطره رو به رو نموده که البته بارندگی های سال های اخیر ثابت کرد که حیات تالابها برای محیط زیست و مردم ضروری و از سیلهای ویرانگر جلوگیری می نمایند ادامه داد: تالابهای استان نقش برجسته ای در کنترل سیلاب و افزایش خسارات ناشی از سیل و نیز تغذیه سفره های آب زیرزمینی داشتند، به عنوان مثال تالاب های پلدختر و بیشه دالان بروجرد و تنوردر دورود با توجه به دست اندازی های افراد به این تالابها در سالیان گذشته دهه 60و 70و وجود زهکشها که کاهش آب تالابها را به دنبال داشت علی رغم بارش های سیل آسا در این مناطق خصوصا دورود و بروجرد به دلیل نگهداری حجم آب بالا ، موجب شدند خسارات سیل اخیر در مناطق پائین دست آنها به حداقل ممکن برسد.

وی افزود: بنابراین برای احیاء تالابها علاوه بر توانمندسازی جوامع محلی و جلب مشارکت های مردمی ، مالی کردن تالاب ها برای مردمی که در نزدیکی آنها زندگی می نمایند لازم است چرا که اقتصاد روستائیان معمولا متکی به آب و زمین کشاورزی است، بنابراین معیشت های جایگزین مالی علاوه بر تنوع بخشی به انواع محصولات کشاورزی، ایجاد مشاغل دیگر و تشکیل شرکت تعاونی ها، صنایع دستی و گردشگری و غیره در روستاها به صورت پروژه های کاربردی تعریف شوند.

تالاب های لرستان در معرض تهدید قرار دارند

معاون فنی حفاظت محیط زیست لرستان گفت:ایجاد زهکش و تغییر کاربری اراضی تالابی برای امور کشاورزی و غیره در گذشهدهه 60 و 70و بهره برداری خارج از ظرفیت در تالابها ، تغییر اقلیم و خشکسالی های متوالی، کاهش آب ورودی به تالاب ها از منابع آب بالا دست (عدم تامین حقابه زیست محیطی تالاب ها) ، ورود انواع آلاینده ای بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی گسیل شده از مزارع کشاورزی، شهرها و آبادی ها و صنایع و رسوبات ناشی از فرسایش خاک های بالادست، چرای بی رویه ، ایجاد باغات و کاشت گونه های زراعی آب بر درسطح حوضه تالابها از عمده ترین تهدیدات تالاب های استان است.

وی ادامه داد: طبق قانون حفاظت، احیاء و مدیریت تالاب های کشور مصوب سال 96، آئین نامه مربوطه و ماده 16 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، مدیریت تالاب های کشور به عهده سازمان حفاظت محیط زیست است و جهت گیری های استان جهت حفاظت و حراست از تالابها به سمت رویکرد مدیریت زیست بومی در حوزه های تالابی استان، تالاب ها زیست بوم های حساس و شنماینده ای هستند و بایستی براساس ظرفیت قابل تحمل از آنها برداشت گردد.

وی با تاکید بر ضرورت توسعه طبیعت گردی در تالاب ها جهت حفاظت از آنها با مشارکت جوامع بومی و محلی گفت:- ارتقاء نقش ذینفعان به ویژه بومیان در مدیریت تالاب ها با هماهنگی های بین بخشی جهت مدیریت آنها و تاکید بر حفاظت و بهره برداری پایدار از تنوع زیستی وتامین حقابه طبیعی تالابها در اولویت این اداره کل واقع شده است.

16 تالاب طبیعی و فصلی در لرستان وجود دارد

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: تالاب ها اکوسیستم ها نادر و منحصر به فردی هستند که در عین حال شنماینده و آسیب پذیر می باشند که باید در راستای حفاظت از آنها تمام جوانب را در نظر بگیریم.

قائدرحمت با تاکید بر ضرورت مشارکت جوامع بومی ومحلی در حفاظت از تالاب ها گفت: نقش جوامع محلی در حفاظت از تالاب ها به دلیل حضور مستمر در کنار تالاب ها بسیار تاثیرگذار است.

وی با بیان اینکه هشت تالاب از مجموع تالاب های 11 گانه پلدختر دائمی و سه تالاب گوری بلمک و زرده و پیکه بر اساس بارش ها گاهی خشک می شوند، ادامه داد: تالاب گوری بلمک یکی از تالاب های 11 گانه پلدختر است که بر اثر زهکشی های اجرا شده در سالیان اخیر دچار خشکی می گردد.

قائدرحمت بیان کرد: تالاب بیشه دالان دورود، تنوردر بروجرد نیز از تالاب های مطرح استان هستند و همچنین و تالاب بند خاکی خروسان در شهرستان ازنا به عنوان تالاب مصنوعی استان باوسعت 750 هکتار و سطح آبی 12.7 هکتار منطقه شکار وصیدممنوع آعلام شده است.

معاون فنی حفاظت محیط زیست لرستان همچنین گفت: گردشگری تالاب های لرستان می تواند جایگزینی در راستای تامین معیشت و رونق مالی جوامع محلی تالاب ها باشد و از طرفی گامی مهمی در راستای حفاظت از تالاب ها و ممانعت از بهره برداری های نامناسب از تالاب ها باشد.

وی با بیان اینکه تالاب گوری بلمک و بیشه دالان بروجرد به دلیل زهکشی دچار خسارت و تخریب شده اند،اضافه نمود: با مشارکت جوامع بومی محلی می توان آنها را احیا کرد که در این راستا با هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان به منظور احیای تالاب گوری بلمک روستای ولیعصر به عنوان روستای هدف گردشگری با نگاه استفاده از مزایای گردشگری برای ساکنان این منطقه معرفی شده است.

قائدرحمت گفت: سایر تالاب های حوزه شهرستان پلدختر دچار تخریب خاصی نشده اند و فقط تالاب آب تاف در امسال به دلیل سیلاب دچار خسارت شد که با توجه به اعتبارات طرح های آبخیز داری در این تالاب انجام می گردد.

وی ادامه داد: همچنین تالاب تنوردر شهرستان دورد به دلیل تخریب های دهه 60 و 70 و احداث مجتمع های پرورش ماهی و کشاورزی در این منطقه تالاب به یک تالاب فصلی تبدیل شده که درخواست مطالعات پایه به دلیل اهمیت حضور پرندگان مهاجر در این تالاب به سازمان حفاظت محیط زیست جهت احیای تالاب ارسال شده است.

معاون فنی حفاظت محیط زیست لرستان گفت:در تالاب بیشه دالان بروجرد پاسگاه محیط بانی راه اندازی شده و مطالعات مدیریت یکپارچه زیست بومی و معیشت جایگزین در حال انجام است.

نزدیکی تالاب های لرستان به شهرها اهمیت گردشگری آنها را دوچندان نموده است

معاون فنی حفاظت محیط زیست لرستان همچنین گفت: تالاب تنوردر دورود کمتر از 10 کیلومتر با شهر فاصله دارد و تالاب بیشه دالان بروجرد نیز 10 کیلومتر و تالاب های پلدختر مسافت بسیار کمی با شهر پلدختر دارند و ظرفیت های بسیارخوبی برای استفاده مطلوب در جهت رونق گردشگری استان هستند.

وی با تاکید بر اینکه عدم استفاده از صحیح از این ظرفیت ها منجر به نابودی آنها به دلیل استفاده نادرست می گردد، اضافه نمود:کوشش می گردد تالاب های پلدختر در کنوانسیون رامسر ثبت شوند.

وی گفت: در این راستا مطالعاتی توسط مشاور اجرا شده و با ثبت تالاب ها در کنوانسیون رامسر علاوه بر افزایش اهمیت گردشگری این تالاب ها امکان دریافت اعتبارات بیشتر و مطالعات این تالاب ها مهیا می گردد.

قائدرحمت ادامه داد: کنوانسیون های بین المللی نقش پررنگ مردم را در حراست و حفاظت تالاب ها در نظر می گیرند و اهمیت نقش جوامع بومی محلی اولین نکته در این کنوانسیون است.

وی بیان کرد: مهمترین عواملی که باعث تخریب تالاب های لرستان شده است، زهکش های دهه 60 و 70 به دلیل سیاست جهاد کشاورزی، تغییر اقلیم و خکشسالی های متمادی، کاهش ورودی به تالاب ها از منابع آب بالا دست، آلاینده های بیولوییک و شیمیایی، چرای بی رویه در حاشیه تالاب ها، باغات و کشت گونه های زراعی آب بر در سطح حوزه تالاب ها به ویژه در تالاب بیشه دالان و میزاب برداشت آب از حوزه تالاب، می باشد.

رویکرد مدیریت زیست بومی در تالاب های لرستان اجرا می گردد

معاون فنی حفاظت محیط زیست لرستان همچنین گفت: تالاب ها زیست بوم های حساس و شنماینده هستند که باید بر اساس ظرفیت قابل تحمل از آنها برداشت گرددو در غیر اینصورت تالاب ها با تخریب چند برابر روبرو می شوند.

وی اضافه نمود: توسعه طبیعت گردی در تالاب ها جهت حفاظت از آنها با اولویت جوامع بومی محلی، ارتقای نقش ذی نفعان و بومیان در مدیریت تالاب ها با مشارکت تشکل های زیست محیطی و تاکید بر حفاظت از تالاب ها و معین حق آبه و معین حریم بستر تالاب های از روینمودهای این اداره کل است.

لرستان میزبان هشت درصد کل پرندگان آبزی و کنار آبزی جهان است

معاون نظارت و پایش محیط زیست لرستان نیز گفت: امسال لرستان میزبان جمعیت بسیاری از پرندگان آبزی و کنار آبزی است.

الهام برنا با بیان اینکه داشتن آمار و اطلاعات از گونه های جانوری اهمیت بسیاری در برنامه ریزی حفاظت حیات وحش داردگفت: از آنجاییکه لرستان در کریدور پروازی پرندگان مهاجر واقع شده است هر ساله جمعیت پرندگان مهاجر سرشماری می گردد.

وی اظهار داشت: به همین دلیل همزمان با سراسر کشور در سطح مناطق تالابی و محل تجمع پرندگان در لرستان پایش سرشماری زمستانه توسط اکیپ هایی از استان انجام می گردد.

معاون نظارت و پایش محیط زیست لرستان با بیان اینکه استان میزبان هشت درصد کل پرندگان آبزی و کنار آبزی جهان است، اضافه نمود: مهمترین محل های تجمع پرندگان شامل تالاب بیشه دالان بروجرد، تالاب های پلدختر، تالاب تنودر و دریاچه های پشت سدهای استان همانند مروک، ایوشان و هاله و همچنین آب راه های کنار رودخانه های هستند.