گواتر چیست و چگونه ایجاد می گردد؟ - یزد بلاگ

گواتر معمولاً در زمان معاینه بالینی و زمانی که بزرگی غده تیرویید در معاینه تعیین باشد، تشخیص داده می گردد. مهم است که دلیل گواتر تعیین گردد. در قدم اول فعالیت تیرویید شما مورد آنالیز قرار می گیرد. اینکه آیا تیرویید شما پرکار یا کم کار است و هر آزمایش بعدی بستگی به نتایج آزمایشات فعالیت تیرویید دارد.

کمبود ید، به عنوان یکی از دلایل شایع بروز گواتر عنوان می گردد، اما باید بدانیم که تنها دلیل بروز این بیماری، کمبود ید نیست و دلایل دیگری مانند التهاب تیرویید و... نیز در بروز آن موثر است.

به بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیرویید گواتر گفته می گردد. مهم است که بدانیم وجود گواتر الزاماً به معنی اختلال در عملکرد تیرویید نیست، بلکه گواتر می تواند در غده تیرویید با فراوری هورمون بیش از مقدار طبیعی (پرکاری تیرویید) کم تر از مقدار طبیعی (کم کاری تیرویید) یا به مقدار طبیعی ایجاد گردد. وجود گواتر نشان دهنده وجود شرایطی است که باعث رشد غیرطبیعی تیرویید می گردد.

چه عواملی باعث ایجاد گواتر می گردد؟

یکی از شایع ترین علل تشکیل گواتر در سطح دنیا کمبود ید است. البته این دلیل در حال حاضر به طور شایع مشاهده نمی گردد و در ایران نیز تقریباً ریشه کن شده است. نقش اولیه و مهم تیرویید جذب ید از جریان خون برای ساخت هورمون تیرویید است. اگر غده تیرویید به مقدار کافی ید در دسترس نداشته باشد، نمی تواند به مقدار کافی هورمون بسازد؛ بنابراین با کمبود ید فرد دچار کم کاری تیرویید می گردد.

در پی این رویداد، غده هیپوفیز در مغز پایین بودن سطح هورمون تیرویید را به صورت یک پیغام دریافت می نماید و در قبال آن به تیرویید پیغام می فرستد. نام این پیغام هورمون تحریک نماینده تیرویید یا TSH است. همانطور که از نامش پیداست این هورمون غده تیرویید را برای فراوری هورمون و افزایش مقدار تیرویید تحریک می نماید. این رشد غیرطبیعی مقدار تیرویید گواتر نامیده می گردد. در نتیجه کمبود ید یکی از علل ایجاد گواتر است.

دلیل شایع تر ایجاد گواتر، التهاب تیرویید با عنوان هاشیموتو است. این بیماری یک نوع بیماری خود ایمنی است که درنتیجه آن غده تیرویید بر اثر فعالیت سیستم ایمنی خود بیمار تخریب می گردد. در حالی که تخریب پیشرفت می نماید غده تیرویید قادر نخواهد بود به مقدار کافی هورمون فراوری کند. غده هیپوفیز با دریافت این پیغام یعنی کاهش سطح هورمون تیرویید، TSH بیشتری برای تحریک تیرویید ترشح می نماید. این تحریک باعث رشد تیرویید و ایجاد گواتر می گردد.

دلیل دیگر بروز گواتر بیماری گریوز است. در این بیماری سیستم ایمنی فرد پروتئینی به نام ایمونوگلوبولین تحریک نماینده تیرویید (TSI) فراوری می نماید. TSI مانند TSH باعث تحریک رشد غده تیرویید و ایجاد گواتر می گردد. بعلاوه TSI باعث تحریک غده تیرویید برای فراوری بیش از مقدار هورمونی گردد (پرکاری تیرویید) و، چون غده هیپوفیز متوجه وجود هورمون تیرویید بیش از مقدار طبیعی می گردد، ترشح TSH را متوقف می نماید. علی رغم این موضوع غده تیرویید به رشد و افزایش فراوری هورمون ادامه می دهد؛ بنابراین بیماری گریوز باعث ایجاد گواتر و پرکاری تیرویید می گردد.

یکی از دلیل های دیگر، بروز گواتر چند گره ای است و افراد مبتلا به این اختلال دچار بزرگی غده تیرویید ناشی از وجود یک یا چند گره در غده خود هستند. این بیماری با احساس وجود گره در غده در هنگام معاینه تعیین می گردد. بیماران می توانند با یک گره بزرگ و چند گره کوچک تر یا گره های متعدد در غده تیرویید به نزد پزشک متخصص معرفی می شوند. دلیل این نوع از گواتر به خوبی تعیین نشده است.

گواتر چگونه تشخیص داده می گردد؟

گواتر معمولاً در زمان معاینه بالینی و زمانی که بزرگی غده تیرویید در معاینه تعیین باشد، تشخیص داده می گردد. مهم است که دلیل گواتر تعیین گردد. در قدم اول فعالیت تیرویید شما مورد آنالیز قرار می گیرد. اینکه آیا تیرویید شما پرکار یا کم کار است و هر آزمایش بعدی بستگی به نتایج آزمایشات فعالیت تیرویید دارد.

اگر تیرویید شما به طور منتشر بزرگ است و شما به پرکاری تیرویید مبتلا باشید، پزشک شما احتمالا آنالیز های دیگری برای تشخیص بیماری گریوز انجام خواهد داد و اگر شما به کم کاری تیرویید مبتلا باشید، ممکن است دچار تیروییدیت هاشی موتو شده باشید و امکان دارد آزمایشات خونی دیگری برای قطعی شدن تشخیص انجام گردد. سایر آنالیز هایی که به تشخیص دلیل گواتر یاری می نمایند ممکن است شامل اسکن ید رادیواکتیو، سونوگرافی تیرویید یا نمونه برداری به روش آسپیراسیون با سوزن باریک باشد.

نحوه درمان گواتر

درمان گواتر بستگی به دلیل آن دارد. اگر گواتر ناشی از کمبود ید در رژیم غذایی باشد (که البته شایع نیست) شما احتیاج به مکمل خوراکی ید دارید و این باعث کاهش در مقدار گواتر می گردد، اما معولاً گواتر به طور کامل برگشت نمی نماید. اگر گواتر ناشی از تیروییدیت هاشی موتو باشد و شما کم کاری تیرویید داشته باشید، به شما هورمون تیرویید به صورت قرص روزانه داده می گردد. این درمان سطح هورمون تیرویید بدن شما را طبیعی می نماید، اما ممکن است گواتر به طور کامل برگشت نکند.

بنابر اعلام دانشگاه علوم پزشکی تهران، اگر گواتر ناشی از پرکاری غده تیرویید باشد، درمان بستگی به دلیل پرکاری تیرویید دارد، در برخی از موارد پرکاری تیرویید، ممکن است درمان باعث رفع شدن گواتر گردد. اگر درمان خاصی پیشنهاد نشد ممکن است به شما در خصوص احتمال ابتلا به پرکاری و کم کاری تیرویید در آینده آگاهی داده گردد. به هر حال اگر مشکلاتی ناشی از مقدار بزرگ تیرویید به طور خاص ایجاد گردد مثل تنگ کردن راه هوایی، در آن صورت ممکن است پزشک به شما پیشنهاد انجام عمل جراحی تیرویید را بدهد.