شگفتی گرانش در سیستم های آبیاری افلاج عمان - یزد بلاگ

با تور عمان از سفری عالی برای کسب آرامش لذت ببرید و با شهرهای زیبای صلاله و مسقط آشنا شوید.

فلج چیست؟

فلج در حقیقت کانالی آبیست که در زمین حفر شده و به وسیله آن آب جاری می شود. آثاری از این سیستم های آبیاری پیش رفته در مناطقی چون الداخلیه (Al Dakhliya)، الشرقیه (Al Sharqiyah) و الباطنه (Al Batinah) در عمان وجود دارد که قدمت شان به حدود 500 سال بعد از میلاد باز می شود. افلاج (Aflaj) جمع فلج بوده و یک واژه عربی به معنای تقسیم شدن به بخش ها یا قطعات است. به یمن وجود این سیستم آبیاری عمانی، آب همیشه در میان مزارع سرسبز و پربار مردم به خوبی تقسیم می شود. سیستم آبیاری افلاج میراثی گرانبهاست که عمیقاً با فرهنگ و تاریخ سرزمین عمان پیوند خورده است.

سیستم فلج چگونه کار می نماید؟

منابع زیرمینی مانند چاه ها یا وادی ها آب مورد احتیاج فلج را تأمین می نمایند. جالب ترین نکته در این سیستم های آبیاری استفاده نکردن از ماشین آلات صنعتی در فرایند جاری ساختن آب است. چرا که جریان آب در کانال های افلاج تنها به نیروی جاذبه زمین بستگی دارد. این ویژگی هم چنین نحوه تقسیم آب را به طور مساوی در میان مزارع مختلف و مناطق اطراف به خوبی کنترل می نماید. اگرچه آب در تمام طول سال در افلاج جریان دارد اما میزان آب در این کانال های آبی به سطح بارندگی در فصول بارانی عمان بستگی داشته و همین امر مشخص نماینده میزان منابع آبی افلاج نیز هست.

یک فلج از سه بخش اصلی شامل ام الفلج (umm al falaj)، دریچه های دسترسی و تونل تشکیل شده است. ام الفلج، به معنی چاه مادر، جایی که منبع اصلی آب در آن واقع شده می باشد و آب در این نقطه از کیفیت بالایی برخوردار است. بعد از این نقطه، آب به واسطه تونل هایی از چاه مادر به سوی مقصد های از پیش مشخص شده منتقل می شود. طول این تونل ها نیز به عواملی چون نوع زمینی که افلاج در آن جریان دارند، میزان آب درون چاه مادر و مقصد نهایی آب بستگی دارد.

تعبیه دریچه های دسترسی به ازای هر 20 متر در طول تونل، تهویه را تسهیل نموده و هم چنین در برطرف ذرات نیز یاری می نماید. در دهانه دریچه حلقه ای سفالی با عملکردی دوگانه در نظر گرفته شده است: یکی به منظور جلوگیری از تخریب فلج در صورت فروپاشی تونل و جلوگیری از جاری شدن آب از داخل فلج بوده و دیگری محافظت از آب در برابر آلاینده ها و ایجاد مانعی برای جلوگیری از افتادن انسان ها و حیوانات داخل فلج می باشد.

انواع افلاج

بسته به نوع آب های زیر زمینی برای تأمین آب، افلاج عمان را می توان به سه نوع تقسیم کرد:

نوع اول فلج داوودی (dawoodi falaj) است. این فلج در حقیقت یک کانال زیرزمینی طولانی بوده و با وجود ده ها متر عمق می تواند مسیری چند کیلومتری را طی کند و از ویژگی های آن می توان به ثابت نگه داشتن میزان آب در تمام طول سال اشاره نمود.

فلج غیلی (ghaili falaj) نوع دوم از افلاج عمان است که معمولاً 3 تا 4 متر عمق داشته و آب آن به وسیله حوضچه ها و یا آب های جاری تأمین می شود. بارندگی های شدید باعث وقوع سیل در این افلاج شده و عدم بارندگی باعث خشک شدن آن ها می شود.

آب افلاج عینی (ainy falaj) که به عنوان سومین نوع فلج در عمان شناخته می شوند از چشمه ها استخراج می شود. از این رو نام این افلاج برگرفته از واژه عربی عین (ain) به معنای چاه می باشد. اهمیت این افلاج وابسته به نوع آبیست که در آن جریان دارد. این فلج می تواند حامل آب هایی از قبیل آب آشامیدنی، آب گرم یا سرد، آب شور و یا آب قلیایی باشد.

مشهور ترین افلاج عمان

بیش از 11000 فلج در عمان وجود دارد که بعضی از آن ها را می توان به عنوان جاذبه های طبیعی این کشور در نظر گرفت.

فلج الخطمین (Falaj Al Khatmayn) و فلج دارس (Falaj Daris) از مشهور ترین افلاج داوودی در استان الداخلیه هستند. فلج الجیله (Falaj Al Jaylah) در استان الشرقیه و فلج عین الکسفه (Falaj Ayn Al Kasfah) در منطقه الرستاق (Al Rustaq) دو نمونه از شناخته شده ترین افلاج عینی در عمان می باشند. در سال 2006 پنج افلاج عمانی شامل فلج المسیر (Falaj Al-Mayassar)، فلج الجیله، فلج الملکی (Falaj Al-Malki)، فلج دارس و فلج الخطمین به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شدند.